29 maja 2019

Manewry między czołgami cz. 3 - Panzerkampfwagen III

Trzecia część praktycznego poradnika dotyczącego identyfikacji różnych wersji niemieckich czołgów tylko po wyglądzie będzie poświęcona - jakżeby inaczej - pierwszemu czołgowi średniemu, czyli PzKpfw III. Miał to być pojazd uzbrojony w działo strzelające amunicją przeciwpancerną do niszczenia czołgów oraz karabiny maszynowe do zwalczania siły żywej przeciwnika. W związku z żądaniem ujednolicenia typów uzbrojenia i amunicji z tymi, które armia miała już na wyposażeniu, nowy czołg miał mieć armatę przeciwpancerną kalibru 37 mm. Jednak Główny Inspektor Wojsk Lądowych stwierdził - jak się okaże, słusznie z resztą - że to za mało i kazał powiększyć pierścień wieży, żeby w przyszłości można było zamontować coś skuteczniejszego. Tym razem załogę miało stanowić 5 osób, które porozumiewały się między sobą za pomocą zamontowanego interkomu. 

Zapraszam do zakupu mojej książki pt. Pancerny Kaukaz. Walki Kampfgruppe von Hake na linii Nalczyk-Ordżonikidze jesienią 1942 r. Jest to pierwsze w literaturze opracowanie poświęcone temu tematowi i powstało na bazie oryginalnych niemieckich dokumentów wojennych:
Szczegóły: https://www.dookolarzeszy.pl/2024/07/zapraszam-do-zakupu-mojej-ksiazki-pt.html

Panzerkampfwagen III Ausf. A 
Pierwsza wersja "trójki" powstała w zaledwie 10 egzemplarzach, które skierowano do intensywnych testów w warunkach polowych. Ausf. A miał po każdej stronie pięć dużych podwójnych kół jezdnych z gumowymi bandażami. Każde z nich było amortyzowane sprężyną stalową poprzez wahacz. Testy wykazały, że zawieszenie to jest dobrym rozwiązaniem, o ile czołg będzie używany do defilad, a nie w trudnym terenie dźwigając ponad 15-tonową maszynę. W związku z tym trzeba było je przeprojektować dla kolejnych wersji. Mimo to, Ausf. A wzięły udział w Anschlussie Austrii, zajęciu Kraju Sudeckiego i ataku na Polskę (w ramach 1. Dywizji Pancernej Heer). Po tych wydarzeniach - wycofano je z jednostek bojowych w lutym 1940 r. 

Ausf. A charakteryzuje się pięcioma podwójnymi kołami jezdnymi z każdej strony oraz dwoma kołami podtrzymującymi gąsienice; głównym uzbrojeniem była armata 3,7 cm KwK L/46.5 oraz standardowo - MG 34 - jeden w kadłubie, a dwa po prawej stronie działa
Źródło: https://vignette.wikia.nocookie.net/firearmcentral/images/9/91/Panzerkampfwagen_III_Ausf_A.jpg/revision/latest?cb=20160729121517
Panzerkampfwagen III Ausf. B 
W związku z problemami z zawieszeniem, w nowej wersji wymieniono układ jezdny Ausf. A na rzecz ośmiu kół jezdnych amortyzowanych przez dwa resory piórowe. Powstało 15 szt. drugiej serii produkcyjnej, którą nazwano Ausf. B. Poza wyżej opisaną zmianą w zawieszeniu, przekonstruowaniem niektórych włazów obsługi, przeniesieniem napędu i silnika, a także modyfikacji układu wydechowego - Ausf. B jest identyczny jak Ausf. A. 

Ausf. B łatwo można zidentyfikować po ośmiu kołach jezdnych i trzech kołach podtrzymujących gąsienice po obu stronach 
Źródło: https://i.pinimg.com/originals/b7/ea/cf/b7eacf91d92063a73b7d37f5daefdb72.jpg
Panzerkampfwagen III Ausf. C
Mimo że zmiana systemu zawieszenia była sporym postępem, to konieczne były dalsze usprawnienia. W czerwcu 1937 r. Daimler-Benz, którego projekt na PzKpfw III został wybrany, przedstawił nową wersję, logicznie oznaczając ją Ausf. C. Zastosowano w niej po trzy resory piórowe z każdej strony oraz wyprodukowano 15 szt. tegoż pojazdu, które podobnie jak poprzednie wozy służyły w jednostkach liniowych aż do lutego 1940 r.

Ausf. B od Ausf. C ciężko odróżnić na pierwszy rzut oka; żeby to zrobić - trzeba przyjrzeć się układowi jezdnemu, gdyż pierwszy ma dwa resory piórowe, a drugi - trzy 
Źródło: https://i.pinimg.com/originals/0a/5c/3e/0a5c3e4a5a1b4e6877cdc3436452d42b.jpg
Panzerkampfwagen III Ausf. D 
W styczniu 1938 r. wprowadzono kolejne modyfikacje do PzKpfw III. W nowej serii produkcyjnej oznaczonej Ausf. D zmieniono płyty pancerne, skrzynię biegów oraz ulepszono zawieszenie i to nas będzie najbardziej interesowało. Wraz z tą wersją zmieniono kąt ustawień krótszych resorów piórkowych odpowiadających za pierwsze i czwarte wózki jezdne. Dodatkowo, odlewana wieżyczka dowódcy zastąpiła używaną wcześniej ze stali walcowanej. Do czerwca 1938 r. wyprodukowano 30 szt. Uzbrojenia nie ruszano, było nadal takiej jak w Ausf. A, B i C. 

Najbardziej charakterystyczną cechą Ausf. D są wyraźnie pochylone resory piórowe oraz nowy model wieżyczki dowódcy
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9a/Bundesarchiv_Bild_101I-318-0083-32%2C_Polen%2C_Panzer_III_mit_Panzersoldaten.jpg
Panzerkampfwagen III Ausf. E
Pod koniec 1938 r. podwozie "trójki" zostało jeszcze raz zmodyfikowane. Tym razem miało się składać z sześciu podwójnych kół jezdnych po każdej stronie, zawieszonych na drążkach skrętnych, ale pozostawiono trzy koła podtrzymujące. Taki układ podwozia uczynił wygląd PzKpfw III takim, jakim najczęściej jest zapamiętywany. Czołgi te powstały w ramach pierwszej seryjnej produkcji, w odpowiedzi na coraz większe zapotrzebowanie na pojazdy takiej klasy, a produkowały je, oprócz Daimler-Benz, zakłady Henschel i MAN. Uzbrojenie pozostało bez zmian, ale wymieniono skrzynię biegów i silnik, który mocniejszy - miał rekompensować stały przyrost masy czołgu. Do października 1938 r. wyprodukowano 96 pojazdów. Od września 1940 r. aż do 1942 r. miał miejsce proces stopniowego przezbrajania wszystkich Ausf. E w armatę 5 cm KwK 38 L/42 - taką, jaką miały późniejsze Ausf. F. Dodatkowo opancerzano je dodatkowymi płytami pancernymi z przodu i z tyłu kadłuba, a także z przodu nadbudowy.

Ausf. E to pierwsza wersja z sześcioma kołami jezdnymi, co jest cechą charakterystyczną dla klasycznego wyglądu PzKpfw III, choć nie można zapominać, że zaczynał on od pięciu dużych (Ausf. A) i ośmiu mniejszych (Ausf. B-D); dodatkową rzucającą się w oczy rzeczą są dwuczęściowe włazy boczne w wieży widoczne na obrazku u dołu; z biegiem czasu Ausf. E przezbrajano w nową armatę i opancerzano dodatkowymi płytami pancernymi
Źródło: https://i.pinimg.com/originals/4a/bd/a4/4abda43fe27225da7627f3d66452f90b.jpg
Źródło: Walter J. Spielberger
Panzerkampfwagen III Ausf. F 
Od października 1939 r. rozpoczęto produkcję kolejnej serii. Poza ulepszonym silnikiem dokonano drobnych modyfikacji, z których najbardziej rzucające się w oczy to pancerne osłony wylotów powietrza chłodzącego układ kierowniczy i system hamulcowy. Oprócz tego, do producentów dołączyły zakłady FAMO i Alkett. Łącznie wyprodukowano ponad 400 pojazdów. Pierwsze 335 szt. uzbrojono tak samo jak poprzednie wersje - w armatę 3,7 cm KwK 36 L/46.5 i trzy MG 34, ale doświadczenie bojowe pokazało, że jest ona już niewystarczająca. W związku z tym podjęto decyzję o wyposażaniu kolejnych egzemplarzy w armatę kalibru 50 mm. Czołgi te, uzbrojone w działo 5 cm KwK 38 L/42 z zewnętrzną osłoną jarzma, wyposażono także w jeden MG 34 na wieży, zamiast dwóch. Z takim uzbrojeniem wyprodukowano 100 szt. Ausf. F.

Ausf. F był zewnętrznie podobny do Ausf. E; najłatwiej je odróżnić po charakterystycznych półokrągłych wlotach powietrza na przedniej płycie kadłuba, które zapewniały chłodzenie hamulców i sprzęgieł; kolejnym wyróżniającym się elementem Ausf. F jest wyrzutnik świec dymnych NKAV umieszczony pod prawym tłumikiem z tyłu pojazdu (zdjęcie u dołu)
Źródło: Walter J. Spielberger
Źródło: Walter J. Spielberger
W wyniku nieskuteczności działa kalibru 37 mm, zdecydowano, że PzKpfw III trzeba uzbroić w nową armatę kalibru 50 mm; pewną liczbę Ausf. F wyposażono w nie fabrycznie, a niektóre - były modyfikowane do tej wersji, co wymusiło także montaż zewnętrznej osłony jarzma i jednego MG 34 w wieży; czyli krótko mówiąc - wersja z armatą 37 mm będzie mieć obok dwa MG 34, a ta z armatą 50 mm - tylko jeden
Źródło: Walter J. Spielberger
Panzerkampfwagen III Ausf. G
W kwietniu 1940 r. rozpoczęto produkcję następnej serii - Ausf. G. Łącznie powstało ich 600 sztuk w zakładach Alkett, Daimler-Benz, FAMO, MAN, MNH i Wegmann. Planowo, wszystkie egzemplarze miały mieć działo 3,7 cm KwK 36 L/46.5 z zewnętrzną osłoną jarzma, ale tylko niewielką liczbę czołgów wyposażono w tę przestarzałą już armatę, reszta miała być uzbrojona w działo 5 cm KwK 38 L/42. W nowym projekcie wydłużone zostały boki wieży, co w rezultacie dało brak wystawania wieżyczki dowódcy poza jej obrys. Co więcej, pogrubiono tylny pancerz kadłuba i zamontowano nowy, ulepszony wizjer dla kierowcy.

Na tym modelu Ausf. G dobrze widać cechy charakterystyczne tego czołgu, ale najłatwiej rozpoznać go po niewystającej poza obrys wieży wieżyczce dowódcy 
Źródło: https://img2.cgtrader.com/items/204113/e1fb3ed2cd/pzkpfw-iii-ausf-g-dak-211-3d-model-obj-3ds-fbx-c4d-lwo-lw-lws-mtl.jpg
Panzerkampfwagen III Ausf. H
W październiku 1940 r. wprowadzono nową wersję "trójki" mimo że Ausf. G była cały czas w produkcji. Powodem tego było zwiększenie ochrony czołgu przed coraz skuteczniejszymi działami przeciwpancernymi. W tym celu dodano gdzie się da płyty pancerne, zmieniono skrzynię biegów, a także poszerzono gąsienice do 40 cm żeby czołg mógł sobie radzić lepiej w trudnym terenie, szczególnie w zimie. Uzbrojenie pozostało takie jak w większości Ausf. G, czyli armata kalibru 5 cm, ale w latach 1942-1943 wydłużono ją z 42 do 60 długości kalibru. 

W celu łatwiejszego zobrazowania i identyfikacji znów pomocny będzie model, tym razem Ausf. H; najbardziej charakterystycznym elementem pozwalającym odróżnić tę wersję są wyraźnie widoczne śruby mocujące dodatkowy pancerz do przodu kadłuba i nadbudowy, a także rozmieszczone w nierównych odstępach koła podtrzymujące gąsienice
Źródło: http://kenny22.com/wp-content/uploads/2016/12/iii-h-20.jpg
Panzerkampfwagen III Ausf. J
Z biegiem czasu stawało się jasne, że osiągi dotychczasowych wersji są niewystarczające podczas walk na Froncie Wschodnim. Postanowiono stworzyć nowy PzKpfw III, który przede wszystkim będzie miał lepsze opancerzenie. Rezultatem tego była kolejna wersja - Ausf. I, żartuję - Ausf. J. Niemcy nie stosowali raczej oznaczenia Ausf. I żeby nie mylić go z "1" i "J" właśnie, chyba że w innych nazwach, o czym będzie w dalszej części. W każdym razie produkowane od marca 1941 r. Ausf. J były ostatnimi pojazdami oznaczonymi jako Sd.Kfz. 141 (tak, wszystkie czołgi "na papierze" miały także takie oznaczenia) i pierwszymi oznaczonymi jako Sd.Kfz. 141/1 - to tutaj jest ta "dalsza część", gdyż w wypadku oznaczeń Sd.Kfz. jedynki się pojawiały, ale w tym wypadku o pomyłkę ciężko. Wracając do czołgu - na 2700 zamówionych sztuk udało się wyprodukować 2616 szt. Oprócz wzmocnionego pancerza Ausf. J otrzymał nowy wizjer kierowcy i nowe jarzmo kuliste dla MG 34. Od początku 1942 r. montowano także dodatkową płytę pancerną na przodzie kadłuba. Co do uzbrojenia, to pierwsze 1549 szt. miało starą armatę kalibru 5 cm, a kolejne 1067 pojazdów produkowanych od grudnia 1941 r. do lipca 1942 r. wyposażono w długolufowe działo 5 cm KwK 39 L/60.

Ausf. J najłatwiej odróżnić po jarzmie kulistym dla MG 34 oraz - podobnie jak w przypadku Ausf. H - nierównych odstępach kół podtrzymujących; w związku z fabrycznym pogrubieniem pancerza, wersja ta nie miała już śrub mocujących dodatkowe płyty na przodzie pancerza; na zdjęciu u góry wersja z działem krótkolufowym, a na dolnym - długolufowym 
Źródło: http://www.historyofwar.org/Pictures/panzer_III_ausf_J_42_soviet.jpg
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/77/Bundesarchiv_Bild_101I-748-0089-10%2C_Russland%2C_Soldat_auf_Panzer_III_J.jpg
Panzerkampfwagen III Ausf. K
Ta wersja powstała z połączenia podwozia Ausf. J i wieży z PzKpfw IV Ausf. F2 z działem kalibru 75 mm. Miał to być pierwszy PzKpfw III z potężną jak na ten czołg armatą, ale produkcja okazała się zbyt skomplikowana i czasochłonna, dlatego pomysł porzucono po wyprodukowaniu 50 egzemplarzy. Wszystkie ostatecznie przerobiono na Ausf. J.

Ausf. K miał być skuteczną odpowiedzią na rosyjskie czołgi T-34 i KW-1 dzięki armacie 7,5 cm KwK 40 L/43 , ale ostatecznie nie użyto go w działaniach bojowych i wszystkie powstałe egzemplarze przerobiono na Ausf. J 
Źródło: http://wiki.gcdn.co/images/a/a6/Panzer_III_K_proposal.png
Panzerkampfwagen III Ausf. L 
Po nieudanej hybrydzie z PzKpfw IV konstruktorzy musieli pracować na tym co mieli. W kolejnej wersji po raz kolejny ulepszono działo i opancerzenie wieży. Od początku czerwca wyprodukowano 653 szt. Ausf. L uzbrojone w armatę 5 cm KwK 39 L/60. W większości maszyn tej serii nie było bocznych włazów ewakuacyjnych, wizjerów z boków wieży oraz przedniego wizjera ładowniczego. Czołgi przeznaczone do działań w Afryce Północnej wyposażono w dodatkowe filtry powietrza, ulepszone filtry oleju i nowe przełożenia w wentylatorach. Ta wersja była znana jako PzKpfw III Ausf. L (Tp) - skrót od "Tropen", czyli tropikalny. Po raz pierwszy PzKpfw III wyposażono w uchwyt przeciwlotniczy do MG 34, który znajdował się na wieżyczce dowódcy. Później taki sam zamontowano także na starszych pojazdach. 

Wczesne Ausf. L miały zarówno boczne włazy ewakuacyjne w kadłubie, jak i wizjery obserwacyjne po bokach wieży; szybko z nich jednak zrezygnowano; tę wersję łatwo odróżnić po dodatkowej płycie pancernej kadłuba przedniego w której "schowane" jest jarzmo kuliste z MG 34 
Źródło; https://www.worldwarphotos.info/wp-content/gallery/germany/tanks/panzer3/Panzer_III_ausf_L_235_2_Panzer-Division_Das_Reich.jpg
Panzerkampfwagen III Ausf. M 
W październiku 1942 r. uruchomiono produkcję nowej serii - Ausf. M. Powstało 250 takich czołgów, zanim ją wstrzymano w styczniu 1943 r. Ausf. M dzięki modyfikacjom układu wydechowego mógł brodzić w wodzie o głębokości 1,30 m - pół metra głębszej niż w dotychczasowych wersjach. Miał też dwa potrójne wyrzutniki granatów dymnych NbK kalibru 90 mm. Uzbrojenie pozostało takie jak w Ausf. L i późniejszych wersjach Ausf. G. W marcu 1943 r. zaczęto także instalować pancerne osłony kadłuba i wieży zwane Schürzen. 

Ausf. M najłatwiej rozpoznać po wyraźnie zmodyfikowanym układzie wydechowym i przeniesionym przednim reflektorze; jeśli do tego widoczne są mocowane do błotników (a nie do kadłuba) osłony Schürzen, to mamy już pewność jaka to wersja PzKpfw III
Źródło: Walter J. Spielberger
Źródło: https://vignette.wikia.nocookie.net/firearmcentral/images/8/8f/Panzerkampfwagen_III_Ausf_M.jpg/revision/latest?cb=20160323100628
Panzerkampfwagen III Ausf. N 
W związku z przewagą radzieckich czołgów, którą Niemcy dość boleśnie odczuli w czasie ofensywy w Rosji, Adolf Hitler rozkazał zatrzymać produkcję PzKpfw III na rzecz StuG-ów III, które - co by nie mówić - były o wiele lepsze i skuteczniejsze ze swoim długolufowym działem kalibru 7,5 cm. Ostatnią wersją "trójki" był Ausf. N produkowany od czerwca 1942 r. do sierpnia 1943 r. w zakładach Henschel, MAN, MIAG, MNH i Wegmann. Tę wersję uzbrojono w krótkolufowe działo 7,5 cm KwK 37 L/24 kalibru 75 mm - wymontowane z czołgów PzKpfw IV Ausf. A-F1, które były przezbrajane na działa długolufowe. Oba MG 34 zachowano. Pojazdy przeznaczono do bezpośredniego wsparcia piechoty, a 663 wyprodukowane maszyny opierały się na podwoziach Ausf. J (3 szt.), Ausf. L (447 szt.) i Ausf. M (213 szt.). Ze względu na masę działa nie instalowano na wieży dodatkowego pancerza chroniącego jarzmo armaty. W pojazdach wyprodukowanych później zastąpiono dwuczęściowy właz w wieżyczce obserwacyjnej dowódcy jednoczęściowym. Z kolei w ostatnich egzemplarzach zamontowano wieżyczki obserwacyjne takie jak w PzKpfw IV Ausf. G. Od kwietnia 1943 r. instalowano pancerne osłony kadłuba i wieży (Schürzen), a także nakładano na czołgi antymagnetyczną pastę Zimmerit. 

Ausf. N zachował podwozie charakterystyczne dla poprzednich wersji, jednak działo, jarzmo i jego osłona zostały wymienione; krótka lufa armaty kalibru 75 mm umożliwia natychmiastową identyfikację tej wersji PzKpfw III
Źródło: https://germanwarmachine.com/images/uploads/weapons/tanks/panzeriiiausfn.jpg
 
Autor: o
Etykiety: , , , , , , , , , ,

1 komentarz:

Subskrybuj: Komentarze do posta (Atom)