Następna część praktycznego poradnika dotyczącego identyfikacji różnych wersji niemieckich czołgów tylko po wyglądzie będzie poświęcona kolejnemu czołgowi średniemu - Panzerkampfwagen IV. Był to prawdziwy koń roboczy Panzerwaffe i jedyny niemiecki czołg, który produkowano przez cały okres II wojny światowej. Początkowo PzKpfw IV miał być czołgiem ciężkim, ale zmieniająca się sytuacja na froncie szybko zweryfikowała te założenia. Można pokusić się o stwierdzenie, że w stosunku jakość/cena/skuteczność uzbrojony w długolufową armatę kalibru 75 mm PzKpfw IV był najlepszym niemieckim czołgiem II wojny światowej.
Zapraszam
do zakupu mojej książki pt. Pancerny Kaukaz. Walki Kampfgruppe von Hake
na linii Nalczyk-Ordżonikidze jesienią 1942 r. Jest to pierwsze w literaturze opracowanie poświęcone temu tematowi i
powstało na bazie oryginalnych niemieckich dokumentów wojennych:
Szczegóły: https://www.dookolarzeszy.pl/2024/07/zapraszam-do-zakupu-mojej-ksiazki-pt.html
Panzerkampfwagen IV Ausf. A
Pierwszy czołg z rodziny "czwórek" wszedł do produkcji w logicznej wersji Ausf. A. Zlecenie na produkcję 35 szt. zakłady Krupp AG otrzymały w grudniu 1936 r. Pierwszy egzemplarz ukończono w listopadzie 1937 r., a produkcję całej pierwszej serii - w czerwcu 1938 r. Podobnie jak w innych wersjach wieża czołgu nie była umieszczona symetrycznie, a przesunięto ją w lewo o około 7 cm. Silnik natomiast zamontowano lekko z prawej strony - o około 15 cm. Umożliwiło to połączenie silnika i skrzyni biegów wałem napędowym nie kolidującym z elektryczna instalacją napędu wieży.
Ausf. A był napędzany 12-cylindrowym silnikiem w układzie V chłodzonym cieczą - Maybach HL 108 TR, mającym 5-biegową skrzynię biegów ZF SSG 74. Mimo że wyprodukowano niewiele tych czołgów, występowały między nimi różnice. W grudniu 1937 r. zmniejszono zapas amunicji do działa ze 140 do 122 nabojów, a w lutym 1938 r. zlikwidowano zewnętrzny przeciwlotniczy karabin maszynowy. Ostatnie pięć sztuk Ausf. A zostało zbudowanych na kadłubach Ausf. B, a przedni pancerz pogrubiono o 30 mm.
Ausf. A był kilkakrotnie modyfikowany. W sierpniu 1938 r. dodano mu wyrzutniki świec dymnych z tyłu kadłuba, a wiosną 1940 r. - przedni reflektor typu Notek i tylne światło pozycyjne. W lutym 1941 r. wzmocniono przód kadłuba dodatkową 30-mm płytą, a w marcu dodano zasobnik na rzeczy załogi montowany na tylnej ścianie wieży.
Ausf. A charakteryzował się ośmioma kołami jezdnymi i czterema kołami podtrzymującymi gąsienice po obu stronach. Uzbrojenie czołgu stanowiła krótkolufowa armata 7,5 cm KwK 37 L/24 przeznaczona przede wszystkim do niszczenia umocnień i broni przeciwpancernej przeciwnika.
Dzięki zawziętości inżynierów Kruppa PzKpfw IV Ausf. A miał po osiem podwójnych kół jezdnych po każdej stronie i po cztery koła podtrzymujące gąsienice, a nie tak jak życzył sobie HWA - zawieszenie oparte na drążkach skrętnych i po osiem kół jezdnych zachodzących na siebie; cechą charakterystyczną Ausf. A była wieżyczka dowódcy, która mimo że wystawała poza obrys wieży tak jak w wersjach od Ausf. B do Ausf. D - to kształt miała zupełnie inny
 |
| Źródło: https://i.pinimg.com/originals/2b/14/5a/2b145ad3f49446090e2a9a66a2eec13e.jpg |
W drugiej wersji, na którą kontrakt podpisano w październiku 1937 r., dodano mocniejszy silnik oraz nową 6-biegową skrzynię biegów. Zasobniki amunicji zostały ponownie zmniejszone, a nadbudowę kadłuba zwężono. Dodatkowo łamaną płytę przedniej nadbudowy zastąpiła prosta, całkowicie zmieniono wizjer kierowcy, a także zmianie uległ kształt wieżyczki dowódcy - po tym właśnie najszybciej można odróżnić Ausf. A od Ausf. B. Otwór strzelniczy i dodatkowy wizjer zastąpił karabin maszynowy MG 34 umiejscowiony w jarzmie kulistym.
Wprowadzono także nową wieżyczkę dowódcy oraz dodano stożkową osłonę w wieży na otworze służącym do wystrzeliwania rakiet sygnałowych. Otwory przystosowane do prowadzenia ognia z karabinów maszynowych z tyłu wieży zastąpiono otworami strzeleckimi dla broni ręcznej, a także dodano następne otwory strzeleckie w bocznych włazach. Podobnie jak w Ausf. A - w tej wersji montowano działo z wewnętrzną osłoną jarzma.
Produkcja Ausf. B trwała od maja do października i zbudowano w tym czasie 42 szt. tych pojazdów. Również w przypadku tej wersji, mimo nielicznych egzemplarzy, występowały pewne różnice w ich budowie. Pięć z pierwszych dwunastu maszyn zbudowano na bazie kadłuba Ausf. A, podczas gdy pozostałe - wykorzystywały już te z wersji Ausf. C.
Panzerkampfwagen IV Ausf. C
Ausf. B od Ausf. A łatwo odróżnić po zwężonej nadbudowie kadłuba, prostej - a nie łamanej - płycie przedniej nadbudowy, całkowicie innym wizjerze kierowcy, a także zmienionej wieżyczce dowódcy; na zdjęciu poniżej stojące obok siebie PzKpfw Ausf. A po lewej i Ausf. B po prawej
 |
| Źródło: Walter J. Spielberger |
Produkcja trzeciej serii "czwórki" rozpoczęła się w październiku 1937 r. Jednak 4 miesiące wcześniej w związku z programem standaryzacji podwozi czołgowych wstrzymano prace nad PzKpfw IV. Chciano, aby przyszłe maszyny tego typu miały podwozia 4/ZW, znane później z PzKpfw III Ausf. E. Kiedy program rozwojowy się opóźniał, zarządzono kontynuowanie produkcji już istniejących podwozi PzKpfw IV.
Pomiędzy Ausf. B a Ausf. C nie ma wyraźnych różnic. W zasadzie od tego momentu kadłub PzKpfw IV pozostał niezmieniony aż do zakończenia wojny. Widoczną zmianą pomiędzy obiema wersjami była modyfikacja osłony jarzma armaty. Dodano także opancerzoną osłonę lufy MG 34 w wieży. Mimo że zamówiono 140 czołgów PzKpfw IV Ausf. C, dostarczono ich 134. Pozostałe 6 przebudowano na czołgi mostowe. Większość czołgów Ausf. C wyposażono w wieżyczki dowódcy z PzKpfw III oraz osłonę przeciwdeszczową nad wizjerem kierowcy.
Co ciekawe - ostatnie 3 z podwozi, które wcześniej przeznaczono na czołgi mostowe, zostały z powrotem przebudowane na wozy bojowe końcem 1940 r. Wyposażone w wieżę, dół kadłuba i podwozie z Ausf. C, miały nadbudowę z Ausf. E, co czyniło je dość unikalnymi.
Panzerkampfwagen IV Ausf. D
Najbardziej rzucającą się zmianą w Ausf. C w stosunku do poprzedniej wersji jest inny kształt osłony jarzma armaty, które poprzez skośny profil było korzystniejsze z balistycznego punktu widzenia, dodane opancerzenie lufy dla wieżowego MG 34 i otwory strzeleckie w bocznym włazie; w prawie wszystkich Ausf. C dodano również osłonę przeciwdeszczową wizjera kierowcy
 |
| Źródło: https://germanwarmachine.com/images/uploads/weapons/tanks/panzerivausfc.jpg |
Wraz z nadejściem czerwca 1938 r. Krupp podpisał kontrakt na dostawę kolejnych 200 szt. "czwórki" do Heer oraz na 48 sztuk do Waffen-SS. Te 248 czołgów oznaczono jako Ausf. D. Produkcję rozpoczęto w październiku 1939 r., a trwała ona cały rok. Finalnie powstało 232 czołgi bojowe, a pozostałe 16 - tak jak poprzednio - przeznaczono do konwersji na czołgi mostowe.
W nowej wersji ulepszenie przeszły: przednia płyta pancerza, nadbudowa, pancerz boczny i tylny. Powrócono także do montażu łamanej płyty czołowej nadbudowy i MG 34 w jarzmie kulistym. Nowością była zewnętrzna osłona jarzma armaty z dodatkową pancerną zabudową, która zastąpiła wcześniejszą osłonę wewnętrzną. Podwozie nie przeszło większych zmian poza zastosowaniem nowych kół napędowych i gąsienic o wyższym grzebieniu.
W czołgach produkowanych od lutego 1940 r. fabrycznie montowano reflektor Notek i tylne światło pozycyjne, a tych wyjeżdżających z fabryki od czerwca 1940 r. dozbrojono dodatkowymi płytami pancernymi. Podobnie jak poprzednie wersje i Ausf. D doczekała się wielu wersji produkcyjnych. W związku z tym jedynym sposobem na poprawną identyfikację konkretnej, z której pochodził pojazd, było odczytanie numeru fabrycznego podwozia.
Panzerkampfwagen IV Ausf. E
Następną modyfikacją PzKpfw IV była oczywiście Ausf. E, która weszła do produkcji w październiku 1940 r. Pierwotnie zamówiono 223 czołgi, ale ostatecznie zredukowano ich liczbę do 206 sztuk. Mechanicznie Ausf. E była identyczna jak Ausf. D, a rozróżnić można je po modyfikacji osłon piast kół jezdnych i pierścieniu z zębami na kole napędowym. Jednak najbardziej rzucającą się w oczy zmianą była całkiem inna wieżyczka dowódcy, która już nie wystawała poza obrys wieży. Sama wieża także przeszła modyfikacje - zmieniono jej kształt i zainstalowano na jej powierzchni wentylator. Zmieniony wizjer kierowcy zaadoptowano z PzKpfw III. W wyniku niespodziewanie silnej obrony przeciwpancernej wroga pogrubiono pancerz, a począwszy od marca 1941 r., zaczęto wyposażać czołgi w zasobniki montowane z tyłu wieży.
Panzerkampfwagen IV Ausf. F
Ausf. F to pierwsza wersja, którą produkowano masowo. Zamówienie na 128 czołgów z grudnia 1938 r. wzrosło do 500 sztuk w listopadzie 1939 r. w związku z rozpoczęciem wojny. Pierwszy raz również nowe PzKpfw IV wytwarzały inne zakłady niż Krupp, czyli Vomag i Nibelungenwerke, które miały wykonać po 100 sztuk tych pojazdów. W styczniu 1941 r. zdecydowano, że to o wiele za mało i zamówienie u Kruppa powiększono o 300 sztuk.
Ausf. F miał jak dotąd najgrubszy pancerz ze wszystkich wersji "czwórek", który od lutego 1942 r. miał dodawane płyty pancerne. Do łask wróciły proste przednie płyty pancerne nadbudowy i już do końca wojny nie zmieniano je na łamane. Po prawej stronie czołgów wróciło także jarzmo kuliste na MG 34.
Wraz ze zwiększaniem masy czołgu poprzez ciągłe pogrubianie pancerza, pogarszała się mobilność i rósł nacisk na podłoże. W związku z tym w Ausf. F zaczęto montować gąsienice o szerokości 400 mm, które zastąpiły dotychczasowe 380 mm ze szpilkami 400 mm. Następstwem tego była konieczność zmodyfikowania kół napędowych i napinających, które zamieniono z odlewanych na spawane - prostsze i tańsze w konstrukcji.
Niezależnie od dużej liczby zamówionych Ausf. F wyprodukowano tylko 393 szt. w Krupp-Grusonwerke, 64 szt. w Vomag i 13 szt. w Nibelungenwerke. Powodem było zakończenie montażu krótkolufowej armaty 7,5 cm KwK 37 L/24 kalibru 75 mm na rzecz długolufowej 7,5 cm KwK 40 L/43 (później 7,5 cm KwK 40 L/48) tego samego kalibru zwiększając znacznie prędkość początkową pocisku, a co za tym idzie - jego penetrację pancerza. Nowe pojazdy zostały oznaczone jako Ausf. F2, a stare - Ausf. F1.
Panzerkampfwagen IV Ausf. G
Od czerwca 1942 r. przezbrojonym Ausf. F do Ausf. F2 zmieniono nazwę na Ausf. G. Początkowo czołgi te różniły się jedynie nowym działem i modyfikacjami, które bezpośrednio z tego wynikały: nowa osłona jarzma, nowy celownik, wewnętrzny zaczep armaty czy nowe zasobniki na amunicję. Między czerwcem 1941 r. a lutym 1942 r. zamówiono 1 400 dodatkowych Ausf. G, początkowo będącymi Ausf. F2. Wersję tę produkowano do czerwca 1943 r. w trzech wyżej wymienionych fabrykach.
W związku z produkcją Ausf. G przez ponad rok, nie dziwi fakt, iż w tym czasie dokonano szeregu modyfikacji. Między innymi zlikwidowano prawy wizjer z przedniej części wieży, a także wizjery z bocznych ścian wieży, dodano stelaż do przewozu zapasowych kół jezdnych na lewym błotniku i zaczepy do mocowania siedmiu ogniw gąsienic na górnej płycie z przodu kadłuba, a także zastąpiono reflektor Notek osłoniętym reflektorem typu Bosch. Podjęto też dwie próby wzmocnienia opancerzenia, a od kwietnia na pojazdach mocowano znane już wszystkim osłony pancerne - Schürzen. Pasta antymagnetyczna Zimmerit nie była nakładana na te pojazdy fabrycznie, ale od stycznia 1944 r. robiono to już indywidualnie w jednostkach.
Panzerkampfwagen IV Ausf. H
W związku z rosnącą skutecznością dział Aliantów trzeba było ponownie pogrubić pancerz "czwórki". Tak na przełomie maja i czerwca 1943 r. powstała Ausf. H. Oprócz pancerza modyfikacje przeszła skrzynia biegów, co wymusiła masa wynoszącą teraz 25 ton (18 ton ważył Ausf. A). Tak jak późniejsze Ausf. G, wszystkie czołgi od Ausf. H były uzbrojone w armatę 7,5 cm KwK 40 L/48.
W czołgach produkowanych od czerwca 1943 r. usunięto boczne wizjery w kadłubie, które były teraz zasłonięte przez osłony pancerne - Schürzen. Od września 1943 r. fabrycznie zaczęto nakładać Zimmerit, a w następnych miesiącach gumowe bandaże kół podtrzymujących zastąpiono całkowicie stalowymi. Także we wrześniu 1943 r. powrócono do odlewanego koła napinającego, które zastąpiło spawane wprowadzone w Ausf. F.
Krupp-Grusonwerk zakończył produkcję PzKpfw IV w grudniu 1943 r. Do tego czasu fabrykę opuściło 379 pojazdów od Ausf. A do Ausf. H. Zdecydowano, że podejmie on produkcję tańszych i szybszych w wytworzeniu StuG-ów IV. Jednak dwie pozostałe fabryki kontynuowały składanie Ausf. H, budując łącznie 1 900 sztuk do lutego 1944 r.
Panzerkampfwagen IV Ausf. J
Ausf. J to ostatnia i najliczniej produkowana wersja PzKpfw IV. Była także najsłabiej wyposażona, co wynikło z ciężkich warunków produkcji wojennej. Elektryczny dwustopniowy mechanizm obrotu wieży został zastąpiony przez system ręczny. Miejsce w kadłubie na dodatkowy silnik i generator zastąpił dodatkowy zbiornik paliwa, ale po miesiącu go usunięto, bo przeciekał. Montaż wznowiono po opracowaniu nowego zbiornika.
Także i ta wersja miała wiele zmian i ulepszeń. W maju 1944 r. w związku z fabryczną instalacją osłon Schürzen zaprzestano montowania wizjerów w bocznych włazach wieży oraz otworów strzelniczych. W sierpniu instalowano nowe tłumiki płomieni, we wrześniu zaprzestano nakładać Zimmerit, a także zaczęto zastępować Schürzen z płyt pancernych osłonami z siatki metalowej - Thoma Schürzen. W październiku przedłużono boczne ściany kadłuba i na ich końcach uformowano zaczepy holownicze, eliminując te instalowane osobno.
Vomag wyprodukował około 180 Ausf. J od lutego do maja 1944 r., po czym przeszedł na produkcję Jagdpanzer IV. Nibelungwerke budował Ausf. J aż do końca wojny, więc PzKpfw IV był jedynym niemieckim czołgiem produkowanym przez cały konflikt. Do kapitulacji zakład ten opuściło prawie 3 000 szt. Ausf. J.
W nowej wersji ulepszenie przeszły: przednia płyta pancerza, nadbudowa, pancerz boczny i tylny. Powrócono także do montażu łamanej płyty czołowej nadbudowy i MG 34 w jarzmie kulistym. Nowością była zewnętrzna osłona jarzma armaty z dodatkową pancerną zabudową, która zastąpiła wcześniejszą osłonę wewnętrzną. Podwozie nie przeszło większych zmian poza zastosowaniem nowych kół napędowych i gąsienic o wyższym grzebieniu.
W czołgach produkowanych od lutego 1940 r. fabrycznie montowano reflektor Notek i tylne światło pozycyjne, a tych wyjeżdżających z fabryki od czerwca 1940 r. dozbrojono dodatkowymi płytami pancernymi. Podobnie jak poprzednie wersje i Ausf. D doczekała się wielu wersji produkcyjnych. W związku z tym jedynym sposobem na poprawną identyfikację konkretnej, z której pochodził pojazd, było odczytanie numeru fabrycznego podwozia.
Zewnętrzna osłona jarzma armaty odróżnia Ausf. D od jego poprzedników, a małe zawiasy na pokrywie luków inspekcyjnych i kształt wizjera kierowcy odróżniają go od następców; w Ausf. D powrócono do łamanej płyty czołowej nadbudowy i MG 34 w jarzmie kulistym
 |
| Źródło: Walter J. Spielberger |
Następną modyfikacją PzKpfw IV była oczywiście Ausf. E, która weszła do produkcji w październiku 1940 r. Pierwotnie zamówiono 223 czołgi, ale ostatecznie zredukowano ich liczbę do 206 sztuk. Mechanicznie Ausf. E była identyczna jak Ausf. D, a rozróżnić można je po modyfikacji osłon piast kół jezdnych i pierścieniu z zębami na kole napędowym. Jednak najbardziej rzucającą się w oczy zmianą była całkiem inna wieżyczka dowódcy, która już nie wystawała poza obrys wieży. Sama wieża także przeszła modyfikacje - zmieniono jej kształt i zainstalowano na jej powierzchni wentylator. Zmieniony wizjer kierowcy zaadoptowano z PzKpfw III. W wyniku niespodziewanie silnej obrony przeciwpancernej wroga pogrubiono pancerz, a począwszy od marca 1941 r., zaczęto wyposażać czołgi w zasobniki montowane z tyłu wieży.
Ausf. E można najłatwiej odróżnić od poprzedników niewystającą poza obrys wieży wieżyczką dowódcy; zmianą uległy także osłony piast kół jezdnych i pierścienie z zębami na kołach napędowych oraz wizjer kierowcy zaadoptowany z PzKpfw III; dodano również nowy wentylator na powierzchni wieży, która też przeszła modyfikacje; Ausf. E był także ostatnim czołgiem z rodziny, który miał jednoczęściowe włazy w wieży; poniższy model PzKpfw IV Ausf. E dobrze obrazuje wszystkie zmiany
 |
| Źródło: https://www.mojehobby.pl/zdjecia/4/8/7/24377_full-3641-t-iv-e-back-kx.jpg |
Ausf. F to pierwsza wersja, którą produkowano masowo. Zamówienie na 128 czołgów z grudnia 1938 r. wzrosło do 500 sztuk w listopadzie 1939 r. w związku z rozpoczęciem wojny. Pierwszy raz również nowe PzKpfw IV wytwarzały inne zakłady niż Krupp, czyli Vomag i Nibelungenwerke, które miały wykonać po 100 sztuk tych pojazdów. W styczniu 1941 r. zdecydowano, że to o wiele za mało i zamówienie u Kruppa powiększono o 300 sztuk.
Ausf. F miał jak dotąd najgrubszy pancerz ze wszystkich wersji "czwórek", który od lutego 1942 r. miał dodawane płyty pancerne. Do łask wróciły proste przednie płyty pancerne nadbudowy i już do końca wojny nie zmieniano je na łamane. Po prawej stronie czołgów wróciło także jarzmo kuliste na MG 34.
Wraz ze zwiększaniem masy czołgu poprzez ciągłe pogrubianie pancerza, pogarszała się mobilność i rósł nacisk na podłoże. W związku z tym w Ausf. F zaczęto montować gąsienice o szerokości 400 mm, które zastąpiły dotychczasowe 380 mm ze szpilkami 400 mm. Następstwem tego była konieczność zmodyfikowania kół napędowych i napinających, które zamieniono z odlewanych na spawane - prostsze i tańsze w konstrukcji.
Niezależnie od dużej liczby zamówionych Ausf. F wyprodukowano tylko 393 szt. w Krupp-Grusonwerke, 64 szt. w Vomag i 13 szt. w Nibelungenwerke. Powodem było zakończenie montażu krótkolufowej armaty 7,5 cm KwK 37 L/24 kalibru 75 mm na rzecz długolufowej 7,5 cm KwK 40 L/43 (później 7,5 cm KwK 40 L/48) tego samego kalibru zwiększając znacznie prędkość początkową pocisku, a co za tym idzie - jego penetrację pancerza. Nowe pojazdy zostały oznaczone jako Ausf. F2, a stare - Ausf. F1.
Ausf. F1 łatwo można odróżnić po jarzmie kulowym do MG 34 - Kugelblende 50, nowym wizjerze kierowcy zapożyczonym ze StuG-a III i dwuczęściowych włazach ewakuacyjnych wziętych od PzKpfw III, a także przywróconą prostą przednią płytą nadbudowy kadłuba; te same zmiany w połączeniu z nową długolufową armatą 7,5 cm KwK 40 L/43 dają pewność, że mamy do czynienia z Ausf. F2
 |
| Źródło: https://www.worldwarphotos.info/wp-content/gallery/germany/tanks/panzer-iv/Russland_Panzer_IV-8.jpg |
Od czerwca 1942 r. przezbrojonym Ausf. F do Ausf. F2 zmieniono nazwę na Ausf. G. Początkowo czołgi te różniły się jedynie nowym działem i modyfikacjami, które bezpośrednio z tego wynikały: nowa osłona jarzma, nowy celownik, wewnętrzny zaczep armaty czy nowe zasobniki na amunicję. Między czerwcem 1941 r. a lutym 1942 r. zamówiono 1 400 dodatkowych Ausf. G, początkowo będącymi Ausf. F2. Wersję tę produkowano do czerwca 1943 r. w trzech wyżej wymienionych fabrykach.
W związku z produkcją Ausf. G przez ponad rok, nie dziwi fakt, iż w tym czasie dokonano szeregu modyfikacji. Między innymi zlikwidowano prawy wizjer z przedniej części wieży, a także wizjery z bocznych ścian wieży, dodano stelaż do przewozu zapasowych kół jezdnych na lewym błotniku i zaczepy do mocowania siedmiu ogniw gąsienic na górnej płycie z przodu kadłuba, a także zastąpiono reflektor Notek osłoniętym reflektorem typu Bosch. Podjęto też dwie próby wzmocnienia opancerzenia, a od kwietnia na pojazdach mocowano znane już wszystkim osłony pancerne - Schürzen. Pasta antymagnetyczna Zimmerit nie była nakładana na te pojazdy fabrycznie, ale od stycznia 1944 r. robiono to już indywidualnie w jednostkach.
Pierwsze Ausf. G to tak na prawdę Ausf. F2; początkowo montowano w nich armatę 7,5 cm KwK 40 L/43, ale potem wprowadzono nowszą i skuteczniejszą - 7,5 cm KwK 40 L/48; w kwietniu 1942 r. w Ausf. G zaprzestano montażu wizjerów bocznych w wieży i tego, znajdującego się po prawej stronie armaty; dwuczęściowy właz dowódcy zmieniono na jednoczęściowy w lutym 1943 r., a do maja 1943 r. antenę montowano po prawej stronie kadłuba; w czerwcu 1942 r. zaczęto instalować po lewej stronie kadłuba Ausf. G stelaż do zawieszania dwóch par zapasowych kół jezdnych (czasem modyfikowano go, aby zmieścił po trzy pary); w tym samym czasie dodano uchwyt do mocowania zapasowych ogniw gąsienic z przodu kadłuba; pierwsze Ausf. F2/G miały jednokomorowe, kuliste hamulce wylotowe (L/43) - późniejsze egzemplarze wyposażono w dłuższe, dwukomorowe (L/48) - jak na poniższym zdjęciu
 |
| Źródło: https://vignette.wikia.nocookie.net/firearmcentral/images/c/ca/Panzerkampfwagen_IV_Ausf._G.jpg/revision/latest?cb=20151015104342 |
W związku z rosnącą skutecznością dział Aliantów trzeba było ponownie pogrubić pancerz "czwórki". Tak na przełomie maja i czerwca 1943 r. powstała Ausf. H. Oprócz pancerza modyfikacje przeszła skrzynia biegów, co wymusiła masa wynoszącą teraz 25 ton (18 ton ważył Ausf. A). Tak jak późniejsze Ausf. G, wszystkie czołgi od Ausf. H były uzbrojone w armatę 7,5 cm KwK 40 L/48.
W czołgach produkowanych od czerwca 1943 r. usunięto boczne wizjery w kadłubie, które były teraz zasłonięte przez osłony pancerne - Schürzen. Od września 1943 r. fabrycznie zaczęto nakładać Zimmerit, a w następnych miesiącach gumowe bandaże kół podtrzymujących zastąpiono całkowicie stalowymi. Także we wrześniu 1943 r. powrócono do odlewanego koła napinającego, które zastąpiło spawane wprowadzone w Ausf. F.
Krupp-Grusonwerk zakończył produkcję PzKpfw IV w grudniu 1943 r. Do tego czasu fabrykę opuściło 379 pojazdów od Ausf. A do Ausf. H. Zdecydowano, że podejmie on produkcję tańszych i szybszych w wytworzeniu StuG-ów IV. Jednak dwie pozostałe fabryki kontynuowały składanie Ausf. H, budując łącznie 1 900 sztuk do lutego 1944 r.
Ausf. H od późniejszych Ausf. G ciężko odróżnić na pierwszy rzut oka; w obu wersjach montowano pięcioboczne osłony dookoła włazów kierowcy i radiooperatora, ale w Ausf. H produkowanych od czerwca 1943 r. usunięto boczne wizjery w kadłubie,
które były teraz zasłonięte przez osłony pancerne - Schürzen; w środku produkcji Ausf. H pięcioboczne osłony włazów kierowcy i radiooperatora uproszczono na trójboczne
 |
| Źródło: https://steamuserimages-a.akamaihd.net/ugc/530640371490598500/7627CE86992136100B2F9DD9FA47DD292C83833F/ |
Ausf. J to ostatnia i najliczniej produkowana wersja PzKpfw IV. Była także najsłabiej wyposażona, co wynikło z ciężkich warunków produkcji wojennej. Elektryczny dwustopniowy mechanizm obrotu wieży został zastąpiony przez system ręczny. Miejsce w kadłubie na dodatkowy silnik i generator zastąpił dodatkowy zbiornik paliwa, ale po miesiącu go usunięto, bo przeciekał. Montaż wznowiono po opracowaniu nowego zbiornika.
Także i ta wersja miała wiele zmian i ulepszeń. W maju 1944 r. w związku z fabryczną instalacją osłon Schürzen zaprzestano montowania wizjerów w bocznych włazach wieży oraz otworów strzelniczych. W sierpniu instalowano nowe tłumiki płomieni, we wrześniu zaprzestano nakładać Zimmerit, a także zaczęto zastępować Schürzen z płyt pancernych osłonami z siatki metalowej - Thoma Schürzen. W październiku przedłużono boczne ściany kadłuba i na ich końcach uformowano zaczepy holownicze, eliminując te instalowane osobno.
Vomag wyprodukował około 180 Ausf. J od lutego do maja 1944 r., po czym przeszedł na produkcję Jagdpanzer IV. Nibelungwerke budował Ausf. J aż do końca wojny, więc PzKpfw IV był jedynym niemieckim czołgiem produkowanym przez cały konflikt. Do kapitulacji zakład ten opuściło prawie 3 000 szt. Ausf. J.
W
większości późniejsze Ausf. H od Ausf. J są praktycznie nie od
odróżnienia; w takim wypadku do identyfikacji może posłużyć numer
seryjny podwozia; w maju 1944 r. w związku z fabryczną instalacją osłon
Schürzen
zaprzestano montowania wizjerów w bocznych włazach wieży oraz otworów
strzelniczych; najłatwiej odróżnić go po montowanych na bokach z siatki
metalowej Thoma Schürzen zamiast zwykłych z płyt pancernych - jest to
jednak problemowe, gdyż takie rozwiązanie stosowano dopiero pod koniec
wojny i nie każdy Ausf. J będzie takowe posiadał
 |
| Źródło:
https://www.worldwarphotos.info/wp-content/gallery/germany/tanks/panzer-iv-tank/Panzer_IV_Ausf_J_tank_with_Zimmerit_Das_Reich_Division_in_France.jpg |
Zapraszam do zapoznania się z innymi częściami:
- PzKpfw I: https://www.dookolarzeszy.pl/2019/04/manewry-miedzy-czogami-panzerkampfwagen.html
- PzKpfw II: https://www.dookolarzeszy.pl/2019/04/manewry-miedzy-czogami-cz-2.html
- PzKpfw III: https://www.dookolarzeszy.pl/2019/05/manewry-miedzy-czogami-cz-3.html
- PzKpfw V: https://www.dookolarzeszy.pl/2019/08/manewry-miedzy-czogami-cz-5.html
- PzKpfw VI: https://www.dookolarzeszy.pl/2019/11/manewry-miedzy-czogami-cz-6.html
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz