PzKpfw VI Ausf. B "Tiger II" - uzbrojenie i amunicja

W dzisiejszym artykule chciałbym przybliżyć uzbrojenie najmniej potrzebnego niemieckiego czołgu II wojny światowej oraz rodzaje amunicji jakimi siał spustoszenie, o ile nie stał w naprawie, albo w przydrożnym rowie zniszczony przez własną załogę z powodów wiadomych.

Zapraszam do zakupu mojej książki pt. Pancerny Kaukaz. Walki Kampfgruppe von Hake na linii Nalczyk-Ordżonikidze jesienią 1942 r. Jest to pierwsze w literaturze opracowanie poświęcone temu tematowi i powstało na bazie oryginalnych niemieckich dokumentów wojennych:
Szczegóły: https://www.dookolarzeszy.pl/2024/07/zapraszam-do-zakupu-mojej-ksiazki-pt.html 

 

[Krótka historia i charakterystyka tego czołgu dostępna jest tutaj, więc nie będę się w nią zagłębiał]

Popularny "Königstiger" był najpotężniejszym czołgiem II wojny światowej i trzeba przyznać, że swoimi rozmiarami oraz uzbrojeniem budzi podziw do dziś. Czołg ten jednak nie był potrzebny Niemcom i nie miał większego znaczenia w przebiegu działań wojennych, gdyż wyprodukowano go tylko w 476 egzemplarzach, a jego niska mobilność, paliwożerność i ogromna awaryjność były utrapieniem dla załóg i jednostek remontowych. Z drugiej strony czołg ten nie miał praktycznie równorzędnych przeciwników po stronie Aliantów i bez większych problemów mógł zniszczyć każdy pojazd pancerny wroga, samemu będąc właściwie niezniszczalnym. Największym przeciwnikiem PzKpfw VI Ausf. B "Tiger II" okazało się lotnictwo przeciwnika oraz braki paliwowe i trudności z dostarczeniem części zamiennych w rejony walk.

PzKpfw VI Ausf. B "Tiger II" o numerze bocznym '101' (dowódca: SS-Obersturmbannführer Helmut "Bubbi" Wendorff) z 1./schwere SS-Panzer-Abteilung 101 zniszczony 14 sierpnia 1944 r. pomiędzy Assy a Maizieres przez czołgi M4 Sherman należące do Anglików; oprócz dowódcy zginęli także SS-Sturmann Fred Zimmermann (radiotelegrafista) i SS-Sturmann Peter Mayer (ładowniczy); ranni SS-Rottenführer Walter Lau (celowniczy) oraz SS-Unterscharführer Franz Elmer (kierowca) dostali się do niewoli

Źródło: Trojca W., Sd.Kfz.182 Pz.Kpfw.VI Tiger Ausf. B "Königstiger" vol. 2

8,8 cm KwK 43 L/71

W związku z tym, że armata 8,8 cm KwK 36 L/56 z czołgu PzKpfw VI Ausf. H1 "Tiger" zapewniała ogromną przewagę w walce, to jasne było, że trzeba będzie ją rozwijać, aby mogła stać się jeszcze bardziej skuteczna. W listopadzie 1941 r. Heereswaffenamt (HWA) złożył w zakładach Krupp & Sohn A.G. zamówienie na armatę przeciwpancerną dla nowo powstałego czołgu ciężkiego VK 30.01 (P) z zakładów Porsche oznaczoną jako 8,8 cm KwK L/71. Miała to być czołgowa wersja przeciwlotniczego działa 8,8 cm FlaK 41 zakładów Rheinmetall-Borsig A.G. Produkcja seryjna miała ruszyć w październiku 1942 r. W międzyczasie w lipcu 1942 r. HWA złożył kolejne zamówienie na działo o parametrach FlaK 41 i oznaczeniu 8,8 cm PaK 43 - tym razem w wersji dla artylerii przeciwpancernej. Prace nad nią miały prowadzić równocześnie zakłady Krupp A.G. oraz Rheinmetall-Borsig A.G. W lutym 1943 r. był już gotowy pierwszy egzemplarz PaK 43, a miesiąc później - 23 szt. jego wersji rozwojowej, czyli PaK 43/1. Jednocześnie pierwsze dwa egzemplarze wersji czołgowej skończono w październiku 1943 r. W obu przypadkach długość lufy była taka sama i wynosiła 71 kalibrów (630 cm).
Ostatecznie znany już jako Panzerkampfwagen VI "Tiger" (P) otrzymał taką samą armatę jak przyjęta wersja zakładów Henschel GmbH, czyli PzKpfw VI Ausf. H1 "Tiger", ale zgodnie z ustaleniami Panzerkommission z 14 lipca 1942 r. w kolejnych pojazdach panowano zastosować już armatę o długości 71 kalibrów. Pierwszymi pojazdami z takim uzbrojeniem były Panzerjäger Tiger (P) "Ferdinand" na podwoziu znanego już PzKpfw VI "Tiger" (P), Jagdpanzer V "Jagdpanther" na podwoziu PzKpfw V "Panther" oraz bohater dzisiejszego artykułu - PzKpfw VI Ausf. B "Tiger II".

8,8 cm KwK 43 L/71 było półautomatyczną armatą z odpalaniem elektrycznym produkowaną przez Krupp A.G. Dzięki zwiększeniu długość z 56 do 71 kalibrów uzyskano lepsze właściwości balistyczne i nowe możliwości niszczenia pojazdów wroga z jeszcze większego dystansu. Części armaty znajdujące się wewnątrz wieży PzKpfw VI Ausf. B "Tiger II" były następujące:

1. Lufa z zamkiem (początkowo w wersji jednoczęściowej, a od lufy z numerem fabrycznym 200 w wersji dwuczęściowej, którą zamontowano po raz pierwszy w pod koniec kwietnia 1944 r. w "Tiger II" z Fgst.Nr.280018) z demontowalną nasadą zamkową. Do części składowych lufy zaliczały się: dwukomorowy hamulec wylotowy, śruba mocująca (z lewym gwintem, łącząca lufę z nasadą zamka), nasada zamka (połączona dodatkowo przez przyśrubowany uchwyt z korbą opornika i powrotnika działa). Jednocześnie jej prawy przyśrubowany uchwyt służył jako prowadnica kołyski lufy oraz zamek z ruchomym trzonem. Gazy prochowe powstałe po wystrzale oraz ich część, która znajdowała się w wyrzuconej łusce, były usuwane przez specjalne urządzenie o nazwie Rohrausblassevorrichtung (urządzenie przedmuchujące). W jego skład wchodziły: kompresor, powietrznik, rura połączeniowa wraz z wężem, zawór wydmuchowy i przewód z dwoma dyszami umieszczony w nasadzie zamka. Dodatkowo do usunięcia gazów po wystrzale, które nie zostały przechwycone przez przedmuchanie lufy, służył napędzany elektrycznie wentylator zamontowany pod dachem wieży
2. Kołyska lufy, która wraz z osłoną do wyrzucania łusek służyła do mocowania lufy armaty i poprzez urządzenie przemieszczające lufę w płaszczyźnie pionowej (w poziomej odpowiedzialny był za to obrót wieży) istniała możliwość kierowania lufy na wyznaczony cel. W kołysce lufy zamontowany był również celownik armaty, a w jej dolnej części - odciążnik służący do odciążania lufy w trakcie pionowego ruchu. Składał się on ze zbiornika ciśnieniowego, tłoka oraz dławnicy
3. Opornik armaty, który hamował odrzut lufy i regulował jej powrót do położenia przed wystrzałem, należący do typu hydraulicznego. Zawierał około 9 litrów cieczy hydraulicznej typu Braunark
4. Powrotnik armaty umożliwiający powrót lufy po wystrzale do położenia pierwotnego przed wystrzałem, należący do typu powietrznego. Zawierał około 5,3 litra cieczy hydraulicznej typu Braunark oraz sprzężone powietrze o ciśnieniu 60 atm (nie mniej niż 55 atm)
5. Elektryczne urządzenie odpalające pracujące w napięciu 12V
6. Wyposażenie dodatkowe oraz części zapasowe

Na zdjęciu poniżej doskonale widać jak potężna była armata czołgu "Tiger II" (podobnie zresztą jak cały pojazd); dla formalności dodam, że to PzKpfw VI Ausf. B "Tiger II" o numerze bocznym '204' (dowódca: SS-Unterscharführer Eduard Stadler) z 2./schwere SS-Panzer-Abteilung 501 (Kampfrgruppe "Peiper") zdobyty przez Amerykanów po zajęciu miejscowości La Gleize; po uruchomieniu silnika czołg zdołał przejechać z So l'Hesse na południowy-zachód, gdzie na drodze do Neuville niestety odmówił posłuszeństwa; zdjęcie wykonano 28 grudnia 1944 r.

Źródło: https://live.staticflickr.com/2846/33334842222_75e2d55aa4_b.jpg

Dane techniczne 8,8 cm KwK 43 L/71:

• kaliber: 8,8 cm
• długość lufy w kalibrach: 71
• długość lufy w: 6 300 mm
• długość lufy z hamulcem wylotowym: 6 595 mm
• długość komory ładunkowej (dla naboju): 859,5 mm
• liczba bruzd: 32
• głębokość bruzdy: 1,2 mm
• szerokość bruzdy: 5,04 mm
• odległość pomiędzy bruzdami: 3,6 mm
• typ skrętu bruzd lufy: stały
• kąt skrętu bruzd lufy: 6°30'
• ciężar lufy z zamkiem i hamulcem wylotowym: 1 605 kg
• ciężar hamulca wylotowego: 35 kg
• ciężar kompletnej armaty: 2 265 kg
• zakres przemieszczania w płaszczyźnie pionowej: od -8° do 15°
• zakres przemieszczania w płaszczyźnie poziomej: 360°
• odrzut armaty (normalny): 380 mm
• odrzut armaty (maksymalny): 580 mm
• maksymalny zasięg wystrzału w poziomie (+15°): 10 000 m
• żywotność lufy: do 1 200 wystrzałów 

PzKpfw VI Ausf. B "Tiger II" o numerze bocznym '100' z 1./schwere SS-Panzer-Abteilung 503 (dowódca: SS-Obersturmführer Lippert) w malowaniu używanym podczas walk w rejonie Berlina w maju 1945 r.

Źródło: Trojca W., Sd.Kfz.182 Pz.Kpfw.VI Tiger Ausf. B "Königstiger" vol. 1

Uzbrojenie dodatkowe

Oprócz armaty PzKpfw VI Ausf. B "Tiger II" był wyposażony w dwa lub trzy karabiny maszynowe Kw.MG 34 kal. 7,9 mm na nabój 7,9x57 mm. Pierwszy był zainstalowany z prawej strony przedniej ściany kadłuba w jarzmie kulistym, który obsługiwał strzelec-radiooperator dysponujący celownikiem Kugelzielfernrohr KFZ 2, drugi znajdował się w wieży po prawej stronie armaty i był z nią sprzężony, a trzeci można było założyć na wieżowym uchwycie przeciwlotniczym. W wieży uchwyt mocujący do Kw.MG 34 zamocowany był z prawej strony kołyski lufy, a doprowadzenie amunicji taśmą nabojową było prowadzone z worka wykonanego z płótna żaglowego poprzez specjalną prowadnicę ślizgową. Łuski z wystrzeliwanych nabojów były przechwytywane przez specjalną nasadkę i kierowane do lejka zakończonego metalowym wężem kierującym je do pojemnika, który znajdował się poniżej uchwytu mocującego karabin maszynowy. Mechanizm spustowy wieżowego Kw.MG 34 był obsługiwany przez celowniczego nogą - za pomocą dźwigni zamocowanej na pomoście obrotowej wieży. Pierścień montażowy przeciwlotniczego MG 34 był przyspawany do górnego sklepienia osłon peryskopów obserwacyjnych. Posiadał on przerwę w swoim obwodzie, która umożliwiała opuszczanie pokrywy wieżyczki obserwacyjnej dowódcy. MG 34 instalowano na tzw. Fliegerbeschußgerät für MG 34.

Zbliżenie na jarzmo kuliste w którym osadzony był jeden z dwóch lub trzech MG 34 będących na wyposażeniu czołgu; poniżej PzKpfw VI Ausf. B "Tiger II" o numerze bocznym '124' (dowódca: SS-Oberscharführer Fritz Zajner) z 1./schwere SS-Panzer-Abteilung 101 w rejonie Mantes we Francji, 25 sierpnia 1944 r.

Źródło: Trojca W., Trojca G., Tigers and Königstiger of LSSAH and s.SS-Pz.Abt. 101/501

Począwszy od marca 1945 r. w wieżach PzKpfw VI Ausf. B "Tiger II" zamiast Kw.MG 34 montowano Kw. MG 42 (pierwsze takie montaże w jednostkach bojowych miały miejsce już początkiem 1944 r.), a w jarzmie kulistym Kw.MG 34 został zastąpiony przez StG 44. Na wieżyczce obserwacyjnej dowódcy instalowano również uproszczony uchwyt dla MG 42 - podobnie jak w PzKpfw V Ausf. G "Panther".

Zapas amunicji do karabinów maszynowych wynosił 5 850 sztuk. Był on przewożony w workach nabojowych wykonanych z płótna żaglowego w postaci taśm nabojowych po 150 sztuk każda. Łącznie takich worków było 39 sztuk. Oprócz tego w czołgu znajdowały się: 1 pistolet maszynowy, 1 pistolet sygnałowy z 24 nabojami (12 nabojów typu Schnellebenkerze 39 oraz 12 nabojów typu Rauchsichtzeichen Orange 350), a także 20 nabojów typu 2,6 cm Sprenggranatpatrone mit Zeitzünder.

PzBefWg Ausf. B "Tiger II" o numerze bocznym '008' (dowódca: SS-Unterstürmfuhrer Eduard Kalinowsky - adiutant) ze Stab/schwere SS-Panzer-Abteilung 101 podczas Operacji "Wacht am Rhein"; zdjęcie wykonano w grudniu 1944 r. w miejscowości Tondorf w Niemczech; na wieży czołgu dobrze widoczny MG 34 na podstawie przeciwlotniczej

Źródło: https://modelwork.pl/applications/core/interface/imageproxy/imageproxy.php

Co więcej, "Tiger II" wyposażony był także w wyrzutnię pocisków do obrony na niewielkich odległościach, tzw. Nahverteidigungswaffe. Jej zewnętrzna część znajdowała się na dachu wieży, a była to obrotowa (zakres 360°) okrągła płyta z zamykanym eliptycznym otworem. Wewnątrz wieży znajdowała się część do której ładowano pocisk oraz mechanizm odpalający. Za jej pomocą można było wystrzeliwać następujące rodzaje pocisków:

• Schnellnebelkerze 39 - pocisk moździerzowy
• Rauchsichtzeichen Orange 350 - pomarańczowy pocisk sygnałowy dla lotnictwa
• Leuchtgeschoß R - pocisk oświetlający

Wszystkie te typy pocisków były odpalane za pomocą prowadzonego do wyrzutni zapłonnika typu C 43 St. Poprzez tę wyrzutnię można było także strzelać z pistoletu sygnałowego wspomnianego powyżej. W przypadku jego użycia musiała być jednak otwarta wyrzutnia oraz jej część dla pocisków. Lufę załadowanego pistoletu sygnałowego wkładano w otwór wyrzutni i odpalano pocisk. W tym przypadku strzelano najczęściej 2,6 cm Sprenggranatpatrone mit Zeitzünder (pocisk odłamkowo-burzący z zapalnikiem czasowym), którego zasięg wynosił około 10 metrów, a wybuch następował na wysokości od 0,5 do 2 metrów nad ziemią, z opóźnieniem zapalnika po wystrzale wynoszącym 1 sekundę. Odłamki z tego pocisku mogły razić nawet w promieniu 100 metrów. Oczywiście w ten sam sposób można było strzelać z pistoletu sygnałowego innymi rodzajami pocisków.

Koniec wojny zniwelował dalsze modyfikacje uzbrojenia do czołgu "Tiger II". W planach było m.in. instalacja działka MG 151/20 w zmodernizowanej wieży oraz zastąpienie armaty 8,8 cm KwK 43 L/71 jeszcze potężniejszą - 10,5 cm KwK L/68, która jednak została odrzucona przez Wa Prüf 6.

Schemat przedstawiający Nahverteidigungswaffe w czołgu "Tiger II"

Źródło: https://i.imgur.com/2qodizN.png

Amunicja do armaty

Do 8,8 cm KwK 43 L/71 stosowano 4 rodzaje amunicji używanej w zależności od sytuacji na polu walki. W "Tiger II" z wieżą produkcji Krupp A.G. do niepowstałego nigdy czołgu Typ 180 zakładów Porsche (błędnie nazywaną "wieżą Porsche") zapas amunicji wynosił 80 sztuk. W wieży seryjnej (także produkcji Krupp. A.G.) wynosił on 86 nabojów. Były one rozmieszczone następująco:

• w bocznych wnękach kadłuba w przedziale bojowym z każdej strony znajdowało się po 24 naboje, w trzech pojemnikach licząc od przodu w tył po 6,7 i 11 nabojów
• na podłodze obrotowego pomostu bojowego wieży można było zmieścić nie więcej niż 16 nabojów
• w tylnej części wieży z jej obu stron umieszczano w sumie 16 nabojów (pierwsza wersja wieży) w układzie na stronę w trzech warstwach uchwytów od góry do dołu 2,2 i 4 naboje oraz 22 naboje (druga wersja wieży) odpowiednio 3,3 i 4 naboje

Na tym modelu "Tiger II" widać rozmieszczenie amunicji w czołgu

Źródło: https://revell.com.pl/gfx/cobi2/_thumbs/pl/sklep_oferta/8012/tiger-ii-ausf-b-full-interior-platinum-edition,03275-1,k3djZatnlKiRlOvRlmRk-.jpg

8,8 cm PzGrPatr. 39/43 - przeciwpancerny pocisk rdzeniowy z czepcem balistycznym z ładunkiem wybuchowym, smugowy:

• długość naboju: 1 125,4 mm
• długość łuski: 822,10 mm
• średnica dna łuski: 132 mm
• masa całego naboju: 22,8 kg
• masa pocisku: 10,16 kg
• masa ładunku miotającego: 6,8 kg
• masa łuski: 5,8 kg
• prędkość początkowa pocisku: 1 000 m/s
• ciśnienie robocze w lufie (przy temperaturze zewnętrznej 10°C): 2 900 kg/cm²
• przebijalność pancerza przy kącie penetracji 30° (oraz przy kącie penetracji 90°):
• na dystansie 100 m - 202 mm
• na dystansie 500 m - 185 mm (205 mm)
• na dystansie 1 000 m - 165 mm (186 mm)
• na dystansie 1 500 m - 148 mm (170 mm)
• na dystansie 2 000 m - 132 mm (154 mm)
• na dystansie 2 500 m - 120 mm (140 mm)

8,8 cm PzGrPatr. 40/43 - przeciwpancerny pocisk podkalibrowy z rdzeniem wolframowym (dostępny był także w wersji z rdzeniem stalowym), smugowy:

• długość naboju: 1 119,2 mm
• długość łuski: 822,10 mm
• średnica dna łuski: 132 mm
• masa całego naboju: 19,9 kg
• masa pocisku: 7,3 kg
• masa ładunku miotającego: 6,8 kg
• masa łuski: 5,8 kg
• prędkość początkowa pocisku: 1 130 m/s
• ciśnienie robocze w lufie (przy temperaturze zewnętrznej 10°C): 2 900 kg/cm²
• przebijalność pancerza przy kącie penetracji 30° (oraz przy kącie penetracji 90°):
• na dystansie 100 m - 238 mm
• na dystansie 500 m - 217 mm (270 mm)
• na dystansie 1 000 m - 193 mm (233 mm)
• na dystansie 1 500 m - 170 mm (205 mm)
• na dystansie 2 000 m - 152 mm (175 mm)
• na dystansie 2 500 m - 147 mm

8,8 cm HlGr. 39/43 - przeciwpancerny pocisk z głowicą kumulacyjną:

• długość naboju: 1 174 mm
• długość łuski: 822,10 mm
• średnica dna łuski: 132 mm
• masa całego naboju: 15,35 kg
• masa pocisku: 7,65 kg
• masa ładunku miotającego: 2 kg
• masa łuski: 5,8 kg
• prędkość początkowa pocisku: 600 m/s
• ciśnienie robocze w lufie (przy temperaturze zewnętrznej 10°C): 850 kg/cm²
• przebijalność pancerza (przy kącie penetracji 90°): od 500 do 2 000 m: około 100 mm

8,8 cm SprGr. 43 - pocisk burzący:

• długość naboju: 1 167,4 mm
• długość łuski: 822,10 mm
• średnica dna łuski: 132 mm
• masa całego naboju: 18,6 kg
• masa pocisku: 9,4 kg
• masa ładunku miotającego: 3,8 kg
• masa łuski: 5,8 kg
• prędkość początkowa pocisku: 750 m/s
• ciśnienie robocze w lufie (przy temperaturze zewnętrznej 10°C): 1 450 kg/cm²

Naboje do PzKpfw VI Ausf. B "Tiger II"; od lewej: 8,8 cm PzGrPatr. 39/43,  8,8 cm PzGrPatr. 40/43, 8,8 cm HlGr. 39/43 i 8,8 cm SprGr. 43

Źródło: opracowanie własne na podstawie "Trojca W., Sd.Kfz.182 Pz.Kpfw.VI Tiger Ausf. B "Königstiger vol. 1"