"Tygrysy" z Großdeutschland pod Charkowem i Biełgorodem w marcu 1943 r.

Tocząca się w lutym i marcu 1943 r. bitwa o Charków i Biełgorod była jednym z największych sukcesów niemieckich wojsk na Froncie Wschodnim, a zarazem pierwszą dużą operacją po klęsce 6. Armee w Stalingradzie. Trwała ona w czasie, gdy Wehrmacht i Waffen-SS straciły inicjatywę strategiczną w ZSRS, zachowując jednocześnie chęci do walki, aby ją odzyskać. W wyniku Operacji "Skaczok" i "Zwiezda" Armii Czerwonej udało się wyprzeć Niemców m.in. z zajętego w październiku 1941 r. Charkowa, ale za cenę dużych strat i zmęczenia wojsk. Jako że potencjał ofensywny przeciwnika wygasł – Niemcy postanowili przeprowadzić kontruderzenie. Jedną z jednostek, które miały stanowić trzon ataku była 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" wyposażona w PzKpfw VI Ausf. H1 "Tiger", która w ramach XLVIII. Panzer-Korps wchodzącego w skład 4. Panzer-Armee, swoje działania rozpoczęła 7 marca 1943 r. 

 

Zapraszam do zakupu mojej książki pt. Pancerny Kaukaz. Walki Kampfgruppe von Hake na linii Nalczyk-Ordżonikidze jesienią 1942 r. Jest to pierwsze w literaturze opracowanie poświęcone temu tematowi i powstało na bazie oryginalnych niemieckich dokumentów wojennych:
Szczegóły: https://www.dookolarzeszy.pl/2024/07/zapraszam-do-zakupu-mojej-ksiazki-pt.html

 

Rys historyczny

Powstała rozkazem z 5 stycznia 1943 r. 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" była pierwszą jednostką Wehrmachtu - nie licząc samodzielnych schwere Panzer-Abteilungen - którą wyposażono w PzKpfw VI Ausf. H1 "Tiger". Weszła ona w skład II./Panzer-Regiment "Großdeutschland", a jej kadrę tworzyli głównie żołnierze z 3./I./Panzer-Abteilung 203. Formowanie pododdziału przeprowadzono 13 stycznia 1943 r. w ośrodku szkoleniowym w Neuhammer. Równocześnie Oberkommando der Wehrmacht zaczęło wprowadzać wiele zmian w organizacji jednostek wyposażonych w czołgi "Tiger". Jako że trzonem Panzer-Regiment "Großdeutschland" była wspomniana wyżej 13. schwere Panzer-Kompanie - pododdział tworzony jeszcze w czasie, gdy czołgi ciężkie miały wchodzić w skład istniejących już dywizji pancernych – jej etat przypominał ten z 1942 r. Obejmował on jeden pluton sztabowy i cztery plutony bojowe, którym przydzielono 9 PzKpfw VI Ausf. H1 "Tiger" oraz 10 PzKpfw III Ausf. K/L/M. Pierwszym dowódcą kompanii został Hauptmann Wallroth. Pod koniec stycznia 1943 r. do Neuhammer przybyło pierwsze siedem czołgów "Tiger" (bez oznaczeń taktycznych), a pozostałe dwa dostarczono w pierwszym tygodniu lutego 1943 r. Niedługo później kompania dostała rozkaz wyjazdu na Front Wschodni. 

Jeden z pierwszych PzKpfw VI Ausf. H1 "Tiger" z 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" przybyłych w rejon Połtawy 17 lub 18 lutego 1943 r. Czołg nie ma jeszcze żadnych oznaczeń taktycznych

Źródło: Trojca W., Trojca G., Tiger 1942-1945 vol. 3, Model Hobby, Katowice 2017

Bitwa o Charków i Biełgorod

Pierwsze załogi, wraz z czołgami, dotarły koleją do Połtawy 17 lutego 1943 r., a reszta - trzy dni później. W nocy 20 lutego 1943 r. dowódca Panzer-Regiment "Großdeutschland" – Oberst Hyazinth Graf von Strachwitz – wysłał 13.s.Pz.Kp. do miejscowości Akhtyrka w celu ochrony transportu amunicji dla 168. Infanterie-Division. Zgodnie z raportem z 22 lutego 1943 r., podczas tego zadania wieczorem 21 lutego, zniszczono dwa atakujące T-34. W kolejnych dniach czołgi nie wzięły udziału w walkach, gdyż borykały się z problemami technicznymi, a jako że był problem z częściami zamiennymi, nie można było ich szybko przywrócić do stanu gotowości. Dopiero 28 lutego operacyjne było 4 czołgi "Tiger", a do 6 marca doszły kolejne dwa. W międzyczasie 13.s.Pz.Kp. wyłączono spod rozkazów 168. Infanterie-Division i wróciła do działania w ramach swojej dywizji.

Na przełomie lutego i marca 1943 r. większość Infanterie-Divison (mot.) "Großdeutschland" walczyła w sektorze Charków-Połtawa, skąd częściowo  została zluzowana 24 lutego. Częściowo, bo Panzer-Aufklärungs-Abteilung "Großdeutschland", II./Grenadier-Regiment "Großdeutschland", 4./II./Artillerie-Regiment "Großdeutschland" oraz 5./II./Artillerie-Regiment "Großdeutschland" cały czas walczyły na linii Skorochodowo-Filenkow-Kolotajew w ramach Generalkommando z.b.V. Raus (dowódca: Generalleutnant Erhardt Raus). Reszta jednostek przeniosła się w rejon wsi Reczetilowka, leżącej 30 km na południowy-zachód od Połtawy, aby uzupełnić straty w ludziach, sprzęcie i amunicji, a także odpocząć po ciężkich zimowych walkach. 

Zgodnie z tabelami organizacyjnymi Kriegsstärkenachweisung (KStN) 1150e i 1176e z 5 marca 1943 r. przeprowadzono kolejne zmiany w organizacji jednostek wyposażonych w czołgi ciężkie, wycofując ze stanu pododdziałów PzKpfw III. Wszystkie te czołgi średnie zastąpiono PzKpfw VI Ausf. H1 "Tiger", a sztaby otrzymały dodatkowo lekkie półgąsienicowe transportery opancerzone Sd.Kfz. 250. Od tego momentu każda schwere Panzer-Kompanie miała liczyć 14 czołgów "Tiger", z czego 12 w trzech plutonach bojowych, co dawało 45 tego typu maszyn na cały schwere Panzer-Abteilung. Mimo to 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" cały czas posiadała na stanie 9 czołgów "Tiger", z czego jeden (nr ‘S01’, dowódca: Hauptmann Wallroth) przypadał na Stabs-Kompanie, 4 (‘S10’, ‘S11’, ‘S12’, ‘S13’) na 1. Zug i kolejne 4 (‘S20’, ‘S21’, ‘S22’, ‘S23’) na 2. Zug.

 

PzKpfw VI Ausf. H1 "Tiger" z 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" w czasie działań w rejonie miejscowości Akhtyrka 21 lutego 1943 r.

Źródło: Trojca W., Trojca G., Tiger 1942-1945 vol. 3, Model Hobby, Katowice 2017

7 marca 1943 r.: Panzer-Regiment "Großdeutschland" podzielono na kilka grup bojowych, a cały jego II. Abteilung włączono do Kampfgruppe Strachwitz. W godz. 06:15-08:30 grupa przemieszczała się w rejonie Tczabanowka-Mosulewka-Aleksandrowka-Molodezkij, a o godz. 08:40 osiągnięto północno-wschodni kraniec miejscowości Jasjenowy. Około godz. 10:00 - od wsią Kontakusowo - Kampfgruppe Strachwitz natknęła się na niewielki sowiecki pododdział rozpoznawczy, który został przez Niemców ostrzelany z zaskoczenia. O godz. 10:20 pododdziały wdały się w ciężkie walki w miejscowości Nikolajewka, a godzinę później formacja dostała rozkaz, aby kontynuować natarcie na linii Perekop-Kowjagi, gdzie jej szpica dotarła około godz. 13:30. Pomiędzy godz. 16:15 a 16:45 Kampfgruppe Strachwitz prowadziła ciężkie walki o Perekop. O godz. 19:00 dowódca Armee-Abteilung "Kempf" -  General der Panzertruppe Werner Kempf - rozkazał wchodzącej w jej skład Kampfgruppe Strachwitz zaatakować na wschód i zająć linię oraz stację kolejową w miejscowości Szljakcha. Do końca dania nie udało się osiągnąć celu, a w wyniku tych starć jeden czołg "Tiger" z 13.s.Pz.Kp. został uszkodzony. 

 

PzBfWg III Ausf. K ze Stab/Panzer-Regiment "Großdeutschland" oraz - na dalszym planie - dwa PzKpfw VI Ausf. H1 "Tiger" z 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland". Zdjęcie wykonano nad ranem 7 marca 1943 r. we wsi Sidorenkowo. Na pierwszym planie po lewej stoi dowódca PzBfWg III Ausf. K nr '01' oraz Panzer-Regiment "Großdeutschland" - Oberst Hyazinth Graf von Strachwitz

Źródło: Trojca W., Trojca G., Tiger 1942-1945 vol. 3, Model Hobby, Katowice 2017

8 marca 1943 r.: Podczas zamieci śnieżnej Kampfgruppe Strachwitz rozpoczęła przejazd w rejon Kowjagi i około godz. 11:30 wdała się w walkę z Sowietami niedaleko stacji kolejowej w miejscowości Kchworostof. Następnie pojazdy pancerne ruszyły do ataku kolejno na Schljak, wzgórze nr 212 oraz obszar wokół linii kolejowej Staryj Merchik i Merchik. W tym czasie towarzyszący im Grenadier-Regiment "Großdeutschland" utknął w śniegu w Kowjagi i nie wziął udziały w tych działaniach. O godz. 16:00 czołgi – w tym z 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" - przebiły się przez Staryj Merchik i skręciły na północ. W czasie krótkiego postoju załogi uzupełniły paliwo i amunicję. W wyniku starć w tym rejonie zniszczono 15 sowieckich stanowisk przeciwpancernych, a II./Panzer-Regiment "Großdeutschland" wyeliminował 21 czołgów nieprzyjaciela bez strat własnych.

9 marca 1943 r.: Na ten dzień do działania było gotowych 7 czołgów "Tiger". Przed południem Kampfgruppe Strachwitz przecięła drogę biegnącą z Bogodukhowa do Olszan, 5 km na północ od stacji kolejowej w miejscowości Merchik. Zadaniem 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" było oczyszczenie rejonu Kadnitsa-Repki przy pomocy 1./I./Grenadier-Regiment "Großdeutschland", I./SS-Panzergrenadier-Regiment 5 „Thule” z SS-Panzergrenadier-Division "Totenkopf" oraz artylerii. Mimo trudnych warunków drogowych i braków paliwowych, czołgi wraz z piechotą osiągnęły cel i około godz. 17:00 zatrzymały się na noc we wsi Popojka. 

 

PzKpfw VI Ausf. H1 "Tiger" z 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" wchodzącej wówczas w skład Kampfgruppe "Strachwitz" (dowódca: Oberst Hyazinth Graf Strachwitz). Zdjęcie wykonano 9 marca 1943 r. na drodze z Bogodukhowa do Olszan

Źródło: Trojca W., Trojca G., SS-Panzerkorps in the battle for Kharkov 01-03.1943, Model Hobby, Katowice 2013

10 marca 1943 r.: O godz. 06:30 wszystkie dostępne czołgi z Panzer-Regiment "Großdeutschland", tj. 6 PzKpfw VI Ausf. H1 "Tiger", 39 PzKpfw IV Ausf. G, 9 PzKpfw III oraz 6 PzKpfw III Ausf. M (Fl.), rozpoczęły przygotowania do ataku na miejscowość Bogodukhow. 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" została w tym celu przesunięta w rejon wzgórza nr 197, na południe od miejscowości Kryssino. Czołgi "Tiger" miały uderzyć od północnego-zachodu, przekroczyć rzekę Merlę (poprzedniego dnia I./Grenadier-Regiment "Großdeutschland" zdobył okoliczny most) i zająć Bogodukhow od północy. Nieco wcześniej pododdziały z sowieckich 107., 183. i 340. Dywizji Strzeleckich zaatakowały elementy Kampfgruppe Strachwitz koło Maksimowki. Niemcy nie dość, że wyszli z tego starcia zwycięsko, to podeszli bliżej Bogodukhowa, zajmując dwie wsie od jego południowej strony. 

11 marca 1943 r.: O godz. 11:00 czołgi "Tiger" z 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" ruszyły, po przygotowaniu artyleryjskim, do ataku na miejscowość Bogodukhow zgodnie z wytycznymi dnia poprzedniego. Po dwóch godzinach walk udało się wyprzeć stamtąd Sowietów, a 13.s.Pz.Kp. ruszyła w pościg za nieprzyjacielem osiągając po południu miejscowości Zarabjanka, Leskowka, Stszerbaki oraz Ssennjanka, zadając przy tym Sowietom duże straty. 

 

Kolumna PzKpfw VI Ausf. H1 "Tiger" z 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" w czasie przejazdu w rejonie miejscowości Klenowoje 10 marca 1943 r.

Źródło: Trojca W., Trojca G., Tiger 1942-1945 vol. 3, Model Hobby, Katowice 2017

12 marca 1943 r.: Na ten dzień Panzer-Regiment "Großdeutschland" miał dostępne 4 PzKpfw VI Ausf. H1 "Tiger", 36 PzKpfw IV Ausf. G, 9 PzKpfw III i 6 PzKpfw III Ausf. M (Fl.). O godz. 12:30 czołgi wsparte I./Füsilier-Regiment "Großdeutschland" zaatakowały wieś Bjelaja Pisarjewka, którą udało się zająć o godz. 15:30. Kolejnym celem była położona na północny-wschód niewielka miejscowość Grajworon, na którą ruszyły I./Füsilier-Regiment "Großdeutschland" oraz I./Panzer-Regiment "Großdeutschland" wsparty czołgami "Tiger" z 13.s.Pz.Kp . Natarcie ruszyło krótko po godz. 16:30, a zgodnie z raportem Infanterie-Division (mot.) "Großdeutschland" o godz. 18:45 udało się zająć miejscowość, chociaż walki tam trwały jeszcze do godz. 21:00. Dzięki temu zwycięstwu Niemcy zdobyli duże ilości wyposażenia i paliwa, które powoli stawało się bezcennym surowcem. 

13 marca 1943 r.: W wyniku wysadzenia przez Sowietów mostu niedaleko wsi Bjelaja Pisarjewka – atak w tym kierunku dostał odwołany. W związku z tym koło południa część sił Panzer-Regiment "Großdeutschland" zostało wysłanych do natarcia w kierunku Borisowki w czasie którego, o godz. 14:50 pod Golowchino, doszło do starcia z sowiecką artylerią z 100. oraz 309. Dywizji Strzeleckiej i czołgami z 5. Gwardyjskiego Korpusu Pancernego. Po prawie dwugodzinnej wymianie ognia Niemcom udało się zająć miejscowość tracąc jeden PzKpfw IV Ausf. G. Równocześnie szpica Panzer-Regiment "Großdeutschland" oraz piechota z I./Grenadier-Regiment "Großdeutschland" osiągnęły rejon linii kolejowej koło Kratsewa i do godz. 17:00 Niemcy zajęli Borisowkę.

14 marca 1943 r.: Tego dnia 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" w sile 4 czołgów "Tiger" uderzyła na południowy-wschód od Borisowki w celu odparcia kontrofensywy 2. oraz 3. Gwardyjskiego Korpusu Pancernego. Czołgi "Tiger" były wspierane przez I./Panzer-Regiment "Großdeutschland", Sturmgeschütz-Abteilung "Großdeutschland", Aufklärungs-Abteilung "Großdeutschland" oraz dwie dywizyjne kompanie grenadierów. Koło południa rozegrała się bitwa pancerna pod Borisowką. O godz. 13:40 Niemcy raportowali o zniszczeniu 20 czołgów wroga, a w sumie tego dnia oddziały z Infanterie-Division (mot.) "Großdeutschland" wyeliminowały 46 z 60 atakujących sowieckich czołgów z 18., 19. i 96. Samodzielnej Brygady. Dostępne źródła nie podają ile konkretnie maszyn przypadło na konto 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland". Wszystkie 4 czołgi "Tiger" pozostały operacyjne.

 

Uszkodzony PzKpfw VI Ausf. H1 "Tiger" z 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" po bitwie pod Bogodukhow z 11 marca 1943 r.

Źródło: Schneider W., Tigers in Combat II, Stackpole Books, Mechanicsburg 1998

15 marca 1943 r.: W nocy z 14 na 15 marca dostępne czołgi "Tiger" z 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" ruszyły do odparcia sowieckiego ataku na wschód i północny-wschód od Borisowki. Według raportu z godz. 12:05 Panzer-Regiment "Großdeutschland" (w sile 40 czołgów) zniszczył 30 czołgów nieprzyjaciela bez strat własnych, a o godz. 20:00 – przy pomocy Luftwaffe – dodano kolejne 44 tego typu pojazdy.

16 marca 1943 r.: Wszystkie gotowe do działania czołgi Panzer-Regiment "Großdeutschland", czyli 1 PzKpfw VI Ausf. H1 "Tiger", 18 PzKpfw IV Ausf. G, 5 PzKpfw III Ausf. K/L/M i 6 PzKpfw III Ausf. M (Fl.)  znów walczyły z sowieckim natarciem pod Borisowką. Do godz. 20:00 Niemcy zniszczyli 45 czołgów nieprzyjaciela, a następnie pułk ruszył na północ, ku miejscowości Krjukowo, gdzie pod wsią Striguny został wyhamowany przez sowieckie pododdziały zwiadowcze. Pod koniec dnia w straty trzeba było wpisać 4 czołgi. 

17 marca 1943 r.: Tego dnia 13.s.Pz.Kp. nie prowadziła żadnych działań bojowych, a sprawne było 2 czołgi "Tiger". Wolny czas załogi poświęciły na przeglądy, naprawy i uzupełnienie amunicji oraz wyposażenia. W okresie od 7 do 17 marca 1943 r. 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" zniszczyła co najmniej 30 sowieckich czołgów. Komunikat dzienny Oberkommando der Wehrmacht informował: W ciężkich walkach defensywnych pomiędzy 10 a 13 marca 1943 r. Infanterie-Division (mot.) "Großdeutschland", która jest złożona z ochotników z każdej części Niemiec, zniszczyła trzy wrogie dywizje strzeleckie oraz dwie brygady pancerne, przejmując dużą ilość ich sprzętu. 29 czołgów, 146 dział oraz 107 moździerzy, karabinów maszynowych i rusznic przeciwpancernych zostało zdobytych lub zniszczonych podczas walk, w których nasi grenadierzy i czołgi zmusiły Sowietów do wycofania się z zajmowanych terenów. Podliczono ponad 400 jeńców oraz kilka razy tyle zabitych Bolszewików. 

 

PzBfWg VI Ausf. H1 "Tiger" nr 'S01' (dowódca czołgu i kompanii: Hauptmann Wallroth) z 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland". Zdjęcie wykonano początkiem marca 1943 r. w rejonie Biełgorodu. Na czołgu bardzo dobrze widoczna Sternantenne D do radiostacji Fu 8

Źródło: Trojca W., Trojca G., SS-Panzerkorps in the battle for Kharkov 01-03.1943, Model Hobby, Katowice 2013

18 marca 1943 r.: Przed południem Kampfgruppe Strachwitz przeprowadziła na linii Stanowoje-Chwostowka atak na miejscowość Bessonowka, podczas którego zniszczono 15 sowieckich czołgów. Nieco później Niemcy uwikłali się w ciężkie walki na północny-zachód od Orłowki, a o godz. 16:00 część grupy znalazła się w rejonie miejscowości Dolbino, W tym czasie reszta pododdziałów cały czas walczyła w rejonie Bessonowki oraz Orłowki. Po godz. 15:00 - koło Dolbino i wsi Nowaja Djerewnja - Kampfgruppe Strachwitz (I./Grenadier-Regiment "Großdeutschland" i elementy Panzer-Regiment "Großdeutschland") udało się nawiązać kontakt ze szpicą SS-Panzergrenadier-Division "Leibstandarte SS Adolf Hitler" (w postaci II./SS-Panzergrenadier-Regiment 2), która nacierała na Biełgorod. Pod koniec dnia jednostki z Infanterie-Division (mot.) "Großdeutschland" meldowały o zniszczeniu 15 czołgów i 20 dział przeciwpancernych, a w sumie - podczas całego okresu walk na Froncie Wschodnim - na koncie dywizji było 838 czołgów i 575 dział różnego typu. Tego dnia ani jeden czołg "Tiger" nie był sprawny, więc 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" nie wzięła udziału w walkach.

19 marca 1943 r. Jako że nie udano się naprawić żadnego PzKpfw VI Ausf. H1 "Tiger" - 13.s.Pz.Kp. znów nie przeprowadziła działań operacyjnych. W tym czasie pododdziały z Kampfgruppe Strachwitz - po oczyszczeniu rejonu wsi Kalinina - zaatakowały od wschodu miejscowość Tomarowka. Następnie udano się w okolice Borissowki, aby utrzymać tamtejszą drogę, biegnącą na wschód. Zgodnie z raportami, tego dnia zniszczono 31 czołgów i 29 dział. 

 

Żołnierze z I./Grenadier-Regiment "Großdeutschland" oraz StuG III Ausf. G ze Sturmgeschütz-Abteilung "Großdeutschland" podczas wspólnych działań w rejonie Biełgorodu w marcu 1943 r.

Źródło: Trojca W., Trojca G., SS-Panzerkorps in the battle for Kharkov 01-03.1943, Model Hobby, Katowice 2013

Dalsze działania 

Walki pod Charkowem i Biełgorodem dla 13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" skończyły się w sumie 16 marca 1943 r., gdyż w następnych dniach - w związku z naprawami - w kompanii nie było ani jednego sprawnego PzKpfw VI Ausf. H1 "Tiger". Warto dodać, że żaden z dziewięciu tych czołgów podczas walk w marcu 1943 r. nie został stracony. 22 marca 1943 r. część Infanterie-Division (mot.) "Großdeutschland" otrzymała rozkaz przejazdu w rejon miejscowości Grajworon, znajdującej się na północ od Biełgorodu. Pierwsze jednostki w postaci Grenadier-Regiment "Großdeutschland" oraz Panzer-Aufklärungs-Abteilung "Großdeutschland" udały się tam wieczorem 24 marca 1943 r., ale pojazdy w obu pułkach były w tragicznym stanie i wymagały wielu napraw, a jakby tego było mało wszędzie na drogach zalegało błoto, uniemożliwiające normalny przejazd. Równocześnie w rejonie Borissowki pozostawiono - jako rezerwę taktyczną - dywizyjną Kampfgruppe Beuermann w składzie: część Füsilier-Regiment "Großdeutschland", II./Panzer-Regiment "Großdeutschland", dywizjon z Artillerie-Regiment "Großdeutschland" oraz kompania z Pionier-Bataillon "Großdeutschland".

28 marca 1943 r. Oberst Hyazinth Graf von Strachwitz został oznaczony Mieczami do swojego Krzyża Rycerskiego Krzyża Żelaznego (25 sierpnia 1941 r.) z Liśćmi Dębu (13 listopada 1942 r.), jako 27. żołnierz. Niedługo później - 20 kwietnia 1943 r. - Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego otrzymał dowódca I./Panzer-Regiment "Großdeutschland" - Major Walter Pössel. Jako że zwycięstwo Niemców w bitwie o Charków i Biełgorod przyniosło chwilową stabilizację frontu, cała Infanterie-Division (mot.) "Großdeutschland" - przemianowana 21 maja 1943 r. na Panzergrenadier-Division "Großdeutschland" - poświęciła czas przerwy w działaniach wojennych na reorganizację, naprawy, uzupełnienia i ćwiczenia, a w końcu na przygotowania do planowanej Operacji "Zitadelle". Mimo że ten związek taktyczny przedstawiał już siłę pełnej dywizji pancernej, to aż do końca wojny zachował swoją nazwę i oficjalnie nigdy nie przemianowano go na Panzer-Division "Großdeutschland". 

13.s.Pz.Kp./Panzer-Regiment "Großdeutschland" w czasie przygotowań do Operacji "Zitadelle". Zdjęcie wykonano początkiem maja 1943 r. w rejonie Połtawy

Źródło: Schneider W., Tigers in Combat II, Stackpole Books, Mechanicsburg 1998